Obligacje komunalne i jednostki samorządu terytorialnego – jak to ugryźć? - cz. I.

Witam wszystkich czytelników Equity Magazine w kolejnym artykule mojego autorstwa, który tak naprawdę jest pierwszym, z serii artykułów, poświęconych obligacjom komunalnym, a tak naprawdę jednostkom samorządu terytorialnego, które za nimi stoją. Z uwagi na odmienność jednostek samorządowych w sferze finansowej od przedsiębiorstw komercyjnych oraz z powodu węższej literatury na temat analizy finansowej tych jednostek, postanowiłem przybliżyć ich problematykę na łamach Equity Magazine.

"Po co u licha mi wiedzieć czym są jednostki samorządu terytorialnego?" - mógłbyś w tej chwili zapytać. Otóż, jednostka samorządu terytorialnego jest podmiotem wypłacającym odsetki oraz ostatecznie wykupującym obligacje korporacyjne lub rolującym dług ich kolejnymi emisjami. Dlatego też od kondycji finansowej jednostki samorządowej będzie zależała terminowość wypłat odsetek oraz możliwości wykupu obligacji. Z uwagi na to, iż jednostki te są podmiotami publicznymi domyślnie uznaje się, iż są one bezpieczniejszymi pożyczkobiorcami niż jednostki z sektora prywatnego....jednak w dzisiejszych czasach rzekoma, wyższa wiarygodność sektora publicznego nad prywatnym wydaje się zakrawać na żart. Jeśli czytałeś moją drugą książkę, pt. Dlaczego Twój makler wolałby, żebyś TEGO nie wiedział?, wiesz że bankowcy lubią kierować się antykomunistyczną maksymą – "ufaj, ale sprawdzaj" (słowa te zostały wypowiedziane przez Ronalda Regana wobec ówczesnego ZSRR), dlaczego więc również i Ty, jako potencjalny inwestor nabywający obligacje miałbyś robić inaczej? Tak samo jak w przypadku analizy spółek giełdowych, warto znać funkcjonowanie finansów jednostek samorządowych, by wiedzieć jak ocenić ich wiarygodność kredytową. Problem z analizą finansów tych jednostek wynika jednak z zupełnie odmiennych zasad leżących u podstaw finansów publicznych niż finansów przedsiębiorstw oraz innego zestawu wskaźników finansowych wykorzystywanych do analizy. Czytanie kolejnych artykułów poświęconych analizie finansów jednostek samorządu terytorialnego sprawi, że już nigdy kupno obligacji komunalnych nie będzie dla Ciebie związane z niepewnością, gdyż będziesz rozumiał jakimi prawami rządzą się finanse samorządowe. W dzisiejszym artykule wyjaśnię pokrótce jaka jest w ogóle rola jednostek samorządu terytorialnego w naszym kraju oraz jaki jest ich status prawny. Są to ważne informacje, gdyż stanowią one podstawę do dalszych rozważań.

Obecnie funkcjonujące jednostki samorządu terytorialnego powstały w wyniku zmiany podziału administracyjnego Polski, wskutek którego pojawiły się trzy szczeble administracyjne, tzn. województwa, powiaty oraz gminy. Istotę ich funkcjonowania można byłoby rozwlekać i omawiać naprawdę szeroko, jednak sprowadza się ona do wykonywania zadań o różnym stopniu szczegółowości, które jeśli byłyby realizowane przez administrację centralną, mogłyby być wykonane niewystarczająco dobrze. Z uwagi na to, iż najbliżej ze społecznościami lokalnymi związane są gminy, to im powierzono podstawowe zadania zmierzające do zaspokojenia potrzeb publicznych z zakresu, np. utrzymania infrastruktury, zaopatrzenia w wodę czy gospodarki odpadami. Zakres zadaniowy powiatów pokrywa się w dużej mierze z zakresem zadaniowym gmin. Kolejne jednostki samorządowe takie jak powiaty oraz województwa realizują zadania o znaczeniu, odpowiednio powiatowym oraz regionalnym. Ogólnie rzecz ujmując, zadania województw oparte są w dużym stopniu na konstruowaniu strategii rozwoju regionu oraz pracy koncepcyjnej w tym zakresie. Owa strategia rozwoju województwa musi być zgodna ze strategią rozwoju kraju. Strategii województwa podporządkowany jest z kolei rozwój powiatów oraz gmin (funkcjonowanie jednostek samorządowych regulowane jest poprzez, tzw. Ustawy ustrojowe, czyli ustawę o samorządzie powiatowym, gminnym oraz samorządzie województwa. Akty te można znaleźć pod adresem http://isap.sejm.gov.pl)

Jeżeli jednostki samorządowe mogą się zadłużać w jakiejkolwiek formie, to muszą posiadać jakąś osobowość prawną, by móc występować jako strona, np. umów kredytowych, prawda? W istocie, jednostka samorządu terytorialnego posiada osobowość prawną, podobnie jak Skarb Państwa czy spółki prawa handlowego. Daje jej to możliwość emitowania obligacji komunalnych, które zgodnie z obowiązującym prawem emitowane mogą być przez osoby prawne, nie przez osoby fizyczne.

Bardzo ważną cechą samorządów jest tzw. Autonomia finansowa. Wynikają z niej ograniczenia dla administracji centralnej w zakresie kontroli wydatków, które są dokonywane na realizację zadań własnych tych jednostek. Otóż, kontrola ta może obejmować jedynie legalność wydatków na konkretne zadania publiczne. Oznacza to, że administracja centralna może skontrolować jedynie czy dany wydatek jest zgodny w obowiązującą podstawą prawną czy nie (odmiennie wygląda sytuacja w przypadku zadań zleconych przez szczebel centralny, który wyposaża wtedy samorządy w środki finansowe, ale może sprawdzić celowość ich wykorzystania oraz sposób rozdysponowania). Istnienie autonomii finansowej samorządów pozwala im na posiadanie własnych środków finansowych, ich rozdysponowywanie oraz zadłużanie się. Widać zatem, że to z regulacji prawnych wynika możliwość zaciągania długu przez jednostki samorządu terytorialnego, natomiast w odniesieniu do obligacji komunalnych, prawo do ich emisji wynika z ustawy o obligacjach.

Zapewnienie samorządom autonomii finansowej powoduje, iż pojawiają się finanse samorządów terytorialnych, których podstawy znajdują się w obowiązującym systemie prawnym. Hierarchia aktów prawnych regulujących zasady finansów samorządowych zaprezentowana jest na poniższej ilustracji.

 

Głównym źródłem regulacji prawnych odnoszących się do finansów samorządowych jest Konstytucja, która zawiera mnóstwo norm prawnych w tym zakresie. Najważniejszą jest jednak ta, zapewniająca samorządom udział w dochodach centralnych, w wysokości zapewniającej realizację zadań samorządów. Można sobie wyobrazić co by było, gdyby samorządy posiadały autonomię finansową, musiałyby wykonywać odpowiednie zadania, ale nie miałyby zagwarantowanych środków na ich realizację – znalazłyby się w bardzo kłopotliwej sytuacji.

Regulacje ustawowe pozostają w zgodności z Konstytucją, jednak stanowią poszerzenie norm prawnych w niej zawartych. Choć ustawy pod względem ważności znajdują się na tym samym poziomie, to jednak gros zagadnień dotyczących finansów samorządowych znajduje się w ustawie o finansach publicznych. Reguluje ona przede wszystkim zasady gospodarki finansami publicznymi, w tym samorządowymi. Oprócz tego w ustawie znajdują się przepisy dotyczące procedury budżetowej samorządów. Z uwagi na obszerność tematyki finansów samorządowych, w kolejnych artykułach omówię jedynie najpotrzebniejsze pojęcia, których zrozumienie jest konieczne dla inwestora nabywającego obligacje komunalne.

Na razie ważne byś zapamiętał, że:

• w odróżnieniu od zasad finansów przedsiębiorstw, np. spółek giełdowych, zasady finansów samorządowych są sprecyzowane prawem,
• samorządy istnieją po to by po prostu lepiej niż administracja centralna, zaspokajać potrzeby lokalnych społeczności,
• z uwagi na posiadaną osobowość prawną mogą zadłużać się i emitować obligacje, jednak do odpowiednich limitów, o czym jeszcze napiszę.

Jednostki samorządowe można postrzegać jako, tak naprawdę, połączenie przedsiębiorstw komercyjnych oraz jednostek sektora finansów publicznych. Podobieństwo do sektora prywatnego leży w autonomii finansowej, jednak owa autonomia podlega pod ustawowe zasady finansów publicznych.

W następnym artykule opowiem o wspomnianych zasadach finansów publicznych, które odnoszą się również do finansów samorządowych i wynikają z nich ważne skutki dla inwestorów nabywających obligacje komunalne. Do zobaczenia, a raczej przeczytania, w kolejnym numerze Equity Magazine.

Podobał Ci się ten post? Podziel się nim ze znajomymi :)